Zaćma to jedna z najczęstszych przyczyn utraty wzrok wśród osób starszych i choroba, która każdego roku dotyka coraz większą część populacji po 60. roku życia. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia WHO, na zaćmę może cierpieć dziś nawet 20 milionów ludzi na całym świecie, a za główną przyczynę takiej ilości chorych uznaje się przede wszystkim starzenie się społeczeństwa. Zaćmę od zawsze kojarzy się przede wszystkim z naturalnymi procesami degradacji organizmu, jednak wiek nie jest jedyną przyczyną zachorowań. Jakie są najczęstsze przyczyny powstawania zaćmy?

Główne przyczyny zaćmy

Zaćmę można podzielić na kilka głównych rodzajów ze względu na przyczyny jej powstawania. Pierwszym, najczęściej występującym rodzajem zaćmy jest oczywiście zaćma starcza, która dotyka głównie osoby po 60. roku życia, choć w ostatnich latach coraz więcej przypadków zaćmy starczej pojawia się już u osób po 45. roku życia. Szacuje się, że obecnie wiek jest główną przyczyną pojawienia się zaćmy i jedyną, której trudno bezpośrednio zapobiec lub nawet oszacować ryzyko zachorowania. W jaki sposób wiek wpływa jednak na pojawienie się zaćmy? Wraz z naturalnymi procesami starzenia się soczewki oka, jej struktura przestaje być całkowicie przejrzysta, a na powierzchni soczewki tworzą się zmętnienia obniżające ostrość wzroku i rozszerzające się wraz z postępowaniem choroby. Jedynym sposobem na jej powstrzymanie jest operacyjne usunięcie zmętniałej soczewki i dziś zabieg ten przechodzi w Polsce nawet kilka tysięcy osób rocznie.

Zaćma starcza jest jedną z kilku odmian zaćmy nabytej. Okazuje się bowiem, że nie tylko wiek może wpływać na pojawienie się choroby – zaćma wikłająca, będąca skutkiem różnego rodzaju chorób i urazów może pojawić się u człowieka niezależnie od wieku i wymagać natychmiastowego leczenia w celu zatrzymania jej postępowania. Wśród najczęściej diagnozowanych chorób łączonych ze zwiększonym ryzykiem zaćmy wymienia się przede wszystkim stany zapalne oka, odwarstwienie siatkówki, jaskrę, urazy gałki ocznej, cukrzycę, zaburzenia funkcjonowania tarczycy oraz inne choroby metaboliczne. Do pojawienia się zaćmy może przyczynić się także długotrwałe stosowanie leków sterydowych.

Ostatnim rodzajem zaćmy jest zaćma wrodzona, której przyczyn należy dopatrywać się w uwarunkowaniu genetycznym, zaburzeniach metabolicznych lub powikłaniami w trakcie ciąży. Przyjmuje się, że jeśli matka chorowała podczas ciąży na różyczkę, żółtaczkę zakaźną lub grypę, ryzyko pojawienia się zaćmy u dziecka może być bardzo wysokie i tym samym warto kontrolować wzrok malucha przez pierwsze lata jego życia. Warto zaznaczyć tu jednak, że zaćma wrodzona nie musi pojawiać się od razu i dlatego też regularne kontrole okulistyczne i ścisła obserwacja są jak najbardziej zalecane.

Przyczyny zaćmy a metody jej leczenia

Pomimo znaczącego postępu medycyny i chirurgii okulistycznej, leczenie zaćmy możliwe jest dziś wyłącznie przy zastosowaniu metod operacyjnych polegających na całkowitym usunięciu zmętniałej soczewki oka i zastąpieniu jej nową, sztuczną soczewką wewnątrzgałkową naśladującą funkcje naturalnej soczewki. Zabiegi takie są dziś wykonywane każdego dnia – szacunkowo rocznie przeprowadza się na świecie nawet kilkaset tysięcy zabiegów usunięcia zaćmy. Operacyjne leczenie stosowane jest przy tym niezależnie od przyczyn pojawienia się zaćmy i o ile nie ma ku temu przeciwwskazań lub konieczności opanowania innych dolegliwości organizmu przed podjęciem operacji oka, warto wykonać zabieg możliwe wcześnie. Zaćma jest chorobą postępującą i niezależnie od rodzaju będzie prowadziła do ciągłego pogarszania się wzroku aż do całkowitej jego utraty. Operacja jest tu jedyną szansą na przywrócenie właściwiej ostrości widzenia w chorym oku.

W Polsce operacje usunięcia zaćmy są dostępne zarówno w prywatnych klinikach okulistycznych, jak i w ramach NFZ. Pacjenci decydujący się na tę drugą opcję muszą liczyć się jednak z niezwykle długimi kolejkami oczekiwania (w najgorszych przypadkach nawet 3-4 lata) oraz brakiem możliwości wyboru lepszej soczewki, co jest równoznaczne z koniecznością ciągłego korzystania z okularów korekcyjnych po operacji.

Aby uniknąć problemów z darmowym leczeniem zaćmy w Polsce, wielu pacjentów decyduje się dziś na skorzystanie z możliwości jakie daje im Dyrektywa Transgraniczna i wybiera operację za granicą z możliwością uzyskania refundacji zabiegu z budżetu NFZ. To szybsza i wygodniejsza opcja dla tych, którzy nie chcą czuć się ograniczeni przez ofertę publicznej służby zdrowia, ale nie mogą pozwolić sobie na opłatę operacji z własnej kieszeni.