Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) to jedna z najczęstszych przyczyn utraty widzenia u osób po 50. roku życia. Choroba rozwija się podstępnie i może prowadzić do trwałego uszkodzenia siatkówki, a w efekcie – utraty zdolności czytania, rozpoznawania twarzy czy prowadzenia pojazdów. AMD występuje w dwóch głównych postaciach: suchej i wysiękowej. Każda z nich różni się objawami, przebiegiem i sposobem leczenia. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest AMD, co wpływa na jej rozwój, jak się objawia i czym się charakteryzują jej różne formy, a także jak przebiega leczenie AMD wysiękowego.

Czym jest zwyrodnienie plamki żółtej (AMD)?

Plamka żółta (macula) to centralna część siatkówki odpowiedzialna za ostre widzenie centralne. To dzięki niej możemy czytać, pisać, rozpoznawać twarze czy dostrzegać szczegóły. AMD, czyli zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem, polega na stopniowym uszkodzeniu tej części siatkówki. Choroba może dotyczyć jednego lub obu oczu i postępuje powoli, nie dając początkowo wyraźnych objawów.

AMD to schorzenie degeneracyjne – z wiekiem komórki siatkówki ulegają zniszczeniu, co prowadzi do ubytków w polu widzenia i pogorszenia ostrości wzroku. Postępująca choroba znacząco obniża jakość życia.

Jakie są przyczyny choroby?

Przyczyny AMD nie są do końca poznane, ale wyróżnia się kilka czynników ryzyka:

  • wiek powyżej 50 lat,
  • genetyczne predyspozycje (występowanie choroby w rodzinie),
  • palenie tytoniu,
  • nadciśnienie tętnicze i choroby sercowo-naczyniowe,
  • otyłość i niewłaściwa dieta uboga w antyoksydanty,
  • długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV.

Na rozwój choroby wpływają również czynniki środowiskowe oraz styl życia – osoby prowadzące siedzący tryb życia, z małą aktywnością fizyczną i niezdrową dietą, są bardziej narażone na AMD.

Jak objawia się choroba?

W początkowej fazie zwyrodnienie plamki może nie dawać żadnych objawów. Z czasem pacjenci zaczynają zauważać:

  • pogorszenie ostrości widzenia,
  • zniekształcenie prostych linii (linia siatki Amslera wydaje się falowana),
  • trudności w czytaniu i pisaniu,
  • ciemne plamy lub zamglenia w centrum pola widzenia,
  • problemy z rozpoznawaniem twarzy,
  • wolniejsze przystosowywanie się do zmian oświetlenia.

Objawy te postępują z czasem, w zależności od formy choroby.

Jak zdiagnozować AMD?

Diagnostyka AMD opiera się na badaniu okulistycznym, w tym:

  • badaniu ostrości wzroku i pola widzenia,
  • oftalmoskopii dna oka (wizualizacja plamki żółtej),
  • testowaniu siatki Amslera,
  • tomografii optycznej OCT – precyzyjnym obrazowaniu warstw siatkówki,
  • angiografii fluoresceinowej – badaniu naczyń krwionośnych siatkówki.

Te narzędzia pozwalają nie tylko potwierdzić diagnozę, ale też określić, z którą postacią AMD mamy do czynienia i jak zaawansowane są zmiany.

okulista

Jakie postaci choroby wyróżniamy?

Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem występuje w dwóch postaciach:

  1. Sucha (atroficzna) postać AMD – stanowi około 85–90% przypadków. Charakteryzuje się powolnym zanikiem komórek siatkówki. W jej przebiegu odkładają się złogi (druzy), a z czasem dochodzi do zaniku komórek barwnikowych i fotoreceptorów. Postęp choroby jest powolny, ale nieodwracalny.
  2. Wysiękowa (neowaskularna) postać AMD – występuje rzadziej, ale ma bardziej agresywny przebieg. W tej postaci dochodzi do nieprawidłowego rozrostu naczyń krwionośnych pod siatkówką, które mogą pękać i powodować krwotoki oraz obrzęk. Uszkodzenie widzenia następuje szybko i jest zwykle nieodwracalne, jeśli nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie.

Czym się one charakteryzują i jak je od siebie odróżnić?

Postać sucha objawia się stopniowym pogarszaniem widzenia centralnego. Proces może trwać latami, a choroba przebiega bez bólu i wyraźnych stanów zapalnych. Obraz kliniczny to obecność druz i zaników nabłonka barwnikowego siatkówki.

Postać wysiękowa rozwija się nagle – pacjent może z dnia na dzień zauważyć poważne zaburzenia widzenia. Objawy są bardziej gwałtowne, często jednostronne, a obraz OCT pokazuje wysięki, krwotoki lub przesięki pod siatkówką.

Jak wygląda ich leczenie?

Leczenie suchej postaci AMD polega głównie na spowolnieniu jej postępu. Zaleca się:

  • suplementację antyoksydantami (wit. C, E, cynk, luteina, zeaksantyna),
  • zdrową dietę bogatą w warzywa liściaste i ryby,
  • unikanie palenia tytoniu i ochrona oczu przed UV,
  • regularne badania kontrolne i monitorowanie widzenia.

Leczenie AMD wysiękowego opiera się na iniekcjach doszklistkowych leków anty-VEGF. Ich celem jest zahamowanie rozwoju nieprawidłowych naczyń i ograniczenie wysięku. Terapia ta daje najlepsze efekty, gdy zostanie wdrożona wcześnie.

W niektórych przypadkach stosuje się także laseroterapię lub fotokoagulację siatkówki, ale są to metody rzadziej wykorzystywane.

Podsumowanie

Zwyrodnienie plamki żółtej to choroba przewlekła i postępująca, która może przybrać postać suchą lub wysiękową. Kluczowe dla zachowania wzroku jest jej wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie. Leczenie AMD wysiękowego poprzez iniekcje anty-VEGF pozwala w wielu przypadkach na zatrzymanie procesu chorobowego i zachowanie zdolności do samodzielnego funkcjonowania. Regularne kontrole okulistyczne i zdrowy styl życia to najlepsza profilaktyka dla osób w grupie ryzyka.