Integracja sensoryczna jest procesem polegającym na prawidłowym odbieraniu i przetwarzaniu bodźców przez układ nerwowy oraz zmysły. Zaczyna się kształtować już w czasie ciąży i intensywnie rozwija w pierwszych latach życia dziecka. Integracja sensoryczna odbywa się poza świadomością człowieka. Czasami jej rozwój nie przebiega w sposób prawidłowy, co prowadzi do różnego rodzaju zaburzeń.
Co to są zaburzenia integracji sensorycznej?
Zaburzenia integracji sensorycznej pojawiają się wtedy, gdy układ nerwowy w sposób nieprawidłowy organizuje bodźce zmysłowe w obrębie następujących systemów: czuciowego, czyli dotykowego i proprioceptywnego, a także przedsionkowego, słuchowego, wzrokowego, węchowego i smakowego. Związane jest to z uszkodzeniem narządów zmysłu. Prawidłowe zintegrowanie tych elementów jest podstawą optymalnego funkcjonowania dziecka i wpływa na napięcie mięśniowe, postawę ciała i koordynację, pozwala również na odpowiednie reakcje na bodźce płynące z zewnątrz, które będą adekwatne do sytuacji. Nieprawidłowa integracja sensoryczna przejawia się różnego rodzaju dysfunkcjami w zakresie przetwarzania bodźców, co powoduje wzmożoną bądź obniżoną na nie wrażliwość, niewłaściwy poziom uwagi, obniżony poziom koordynacji ruchowej, opóźnienie w rozwoju mowy, czy nieprawidłowy poziom aktywności fizycznej. Jest to niepożądany stan, gdyż pozbawia dziecko doświadczeń, niezbędnych do nauki i prawidłowego rozwoju. Zaburzenia integracji sensorycznej zaburzają funkcjonowanie malucha i utrudniają mu kontakty nie tylko z bliskimi, ale również w grupie rówieśniczej, co może prowadzić do niskiej samooceny i innych zaburzeń psychicznych. Niezwykle istotną kwestią jest szybkie rozpoznanie tego rodzaju zaburzeń i wdrożenie terapii, która umożliwi dziecku przezwyciężenie deficytów lub przystosowanie się do nich.
Jak zachowują się dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej?
Diagnoza zaburzeń integracji sensorycznej polega na obserwacji dziecka, rozmowie z rodzicami i zastosowaniu specjalistycznych testów. Czasami zaburzenie związane z nieprawidłowym przetwarzaniem bodźców może być elementem naturalnego procesu rozwojowego, na co wskaże terapeuta po przeprowadzeniu badania. Niezwykle istotne jest to, że tego rodzaju dysfunkcje o różnym stopniu nasilenia mogą być rozpoznawane u dzieci w normie intelektualnej z trudnościami w uczeniu. Rodzice powinni być zaniepokojeni po zaobserwowaniu symptomów, które będę wskazywały na poważny problem w procesie odbierania i przetwarzania bodźców zmysłowych. Zwykle dzieci z zaburzeniami SI są płaczliwe i mają kłopoty z zasypianiem i snem. Cechuje je niezdarność i niesamodzielność. Mają problemy z jedzeniem, utrzymaniem równowagi, co przejawia się wpadaniem na przedmioty, przewracaniem się, mają problemy z koncentracją uwagi. Z reguły są nadaktywne lub cechuje je obniżone zainteresowanie aktywnością, unikają zabaw w piasku, malowaniu palcami, zabaw na karuzeli i huśtawkach. Zwykle unikają dotyku lub nadmiernie ściskają. Wykazują takie cechy jak: impulsywność, upór, skłonność do obrażania się. Są niespokojne w sytuacjach pokonywania niestabilnych powierzchni, mają lęk wysokości. Zazwyczaj mylą kierunki i strony, mają trudności z czytaniem i pisaniem, a także wycinaniem.
U jakich dzieci diagnozuje się zaburzenie integracji sensorycznej?
Problem z integracją sensoryczną może dotyczyć dzieci w normie intelektualnej, ale również z niepełnosprawnością umysłową, u których zdiagnozowano autyzm lub ADHD, a także z mózgowym porażeniem dziecięcym. Do wizyty u specjalisty powinny skłonić rodziców opóźnienia w rozwoju ruchowym, zaburzenia mowy, niedosłuch i niedowidzenie, ponieważ każdy z tych zmysłów pełni niezwykle istotną rolę w przetwarzaniu informacji. Jakiekolwiek deficyty w obrębie zmysłów powinny skłonić rodziców do szukania wsparcia dla swojego dziecka. Pomocna w takiej sytuacji będzie literatura dedykowana tej tematyce, w której znajdą oni niezbędne informacje o zaburzeniach SI, ich rozpoznaniu oraz pracy z dzieckiem i postępowaniu z nim na co dzień.
Integracja sensoryczna – literatura
Po przeprowadzeniu badań specjalista stawia diagnozę, omawia ją z rodzicami i wydaje zalecenia dotyczące terapii, która jest dobierana indywidualnie. W jej trakcie odbywają się ćwiczenia, które stymulują lub wyciszają układ sensoryczny i ćwiczą mózg do odpowiednich reakcji na bodźce. Odbywa się to z wykorzystaniem różnego rodzaju pomocy rehabilitacyjnych i edukacyjnych, wspierających rozwój zmysłów i czucia głębokiego.
Są to najczęściej układanki, gry słowne, zabawki do motoryki małej i dużej, rękawice oraz piłeczki sensoryczne, klocki dotykowe i pamięciowe, piłeczki antystresowe bądź maty dotykowe i wiele innych. Rodzic dzięki fachowej literaturze o integracji sensorycznej może zakupić dziecku pomoce do domu i wspierać rozwój. Dowie się, jak reagować w sytuacjach, gdy maluch krzywdzi inne dzieci lub zwierzęta, zrozumie jego zachowania i ich podłoże, a jednocześnie nauczy się wspomagania jego rozwoju odpowiednimi ćwiczeniami zmysłów i mózgu. Dzięki literaturze rodzic zrozumie, jak wiele zachowań dziecka ma swoje podłoże w zaburzeniach integracji sensorycznej.
