Sprzęt pracujący w warunkach zagrożonych wybuchem powinien zostać odpowiednio oznaczony i przygotowany pod kątem zabezpieczeń ograniczających szkody w razie wystąpienia incydentu. Jednym z najważniejszych schematów określających wymagania dla maszyn dopuszczanych do pracy w strefach zagrożonych wybuchem jest dyrektywa ATEX. Jakie oznaczenia maszyn wprowadza dyrektywa ATEX, co oznaczają i gdzie można się z nimi spotkać?
Podstawowe oznaczenia w schemacie ATEX
W dyrektywie określone zostały wytyczne dla urządzeń przeznaczonych do zastosowania w strefach zagrożonych wybuchem, a więc tych w których pojawiają się substancje palne w postaci gazów, pary, proszków oraz mgieł i których narażenie na wysoką temperaturę, łuki elektryczne lub obecność iskier może doprowadzić do eksplozji. Certyfikacja ATEX oraz stosowanie wprowadzonych przez dyrektywę oznaczeń dla stref zagrożonych wybuchem obowiązuje w całej Europie, obejmując wszystkie etapy użytkowania sprzętu – od poziomu produkcji, przez instalację, po regularną eksploatację. Pierwszy wariant dyrektywy ATEX został wprowadzony 23 marca 1994 roku, natomiast jej ostatnia aktualizacja pochodzi z roku 2014.
Dyrektywa dzieli strefy zagrożenia wybuchem na trzy kategorie: strefę 0, czyli obszar w którym atmosfera wybuchowa (mieszanina powietrza z substancjami palnymi) utrzymuje się przez długi okres czasu (powyżej 1000 h/rok), strefę 1, w której atmosfera wybuchowa występuje czasowo (od 10 do 1000 h/rok), oraz strefę 2, w której atmosfera wybuchowa występuje rzadko (do 10h/rok). Dodatkowo, w dyrektywie ATEX wprowadzono dwie kategorie stref zależne od rodzaju substancji palnych. Kategoria G dotyczy substancji niebezpiecznych w postaci gazu, par lub mgieł, natomiast D stosuje się dla pyłów (dla których strefy 0, 1 i 2 zmieniają się odpowiednio w 20, 21 i 22).
W zależności od strefy i jej klasyfikacji, na urządzeniach będzie stosowało się odpowiednie oznaczenia dopuszczające je do użytku w określonych warunkach.
Jeśli urządzenie jest dopuszczone do użytku w strefach zagrożonych wybuchem zgodnie z wymogami dyrektywy ATEX, umieszcza się na nim oznaczenie Ex, po którym następują dodatkowe oznaczenia strefy i jej szczegółowych parametrów, w których korzystanie z urządzenia będzie bezpieczne.
Jak odczytywać oznaczenia ATEX?
Przykładowe oznaczenie zgodne z dyrektywą ATEX zastosowane na urządzeniu dopuszczonym do stosowania w strefie zagrożonej wybuchem będzie wyglądało następująco: CE 0102 Ex II 2G Ex d IIA T5. Każda z kolejnych sekcji (oddzielonych spacją) będzie przekazywała inną informację, zgodnie z wytycznymi zawartymi w standardzie ATEX. Co oznaczają?
- Oznaczenie CE – deklaracja zgodności z wymaganiami dyrektyw Unii Europejskiej odnoszących się do bezpieczeństwa użytkowania, ochrony zdrowia i ochrony środowiska oraz wszystkich dyrektyw odnoszących się do danego urządzenia.
- 0102 – numer identyfikacyjny jednostki certyfikującej, która wydała zgodę na dopuszczenie urządzenia do użytku w strefie zagrożonej wybuchem.
- Ex – symbol bezpieczeństwa przeciwwybuchowego.
- II grupa urządzenia elektrycznego. I oznaczałoby urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku w zakładach górniczych, w których występuje zagrożenie metanowe lub zagrożenie wybuchem pyłu węglowego, natomiast II odnosi się do urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w miejscach zagrożonych występowaniem atmosfer wybuchowych innych niż zakłady górnicze.
- 2G – jest kategorią urządzenia, zgodnie z przedstawioną wcześniej klasyfikacją (strefa wybuchu plus rodzaj substancji palnych).
- Ex d – oznacza rodzaj ochrony przeciwwybuchowej (symbol d oznacza w tym wypadku osłonę ognioszczelną, natomiast pojawienie się innych liter oznaczało by kolejno: e – wzmocnioną budowę, o – osłonę olejową, p – osłonę gazową z nadciśnieniem, q – osłonę piaskową, m- hermetyzowanie masą izolacyjną oraz i – wykonanie iskrobezpieczne.
- IA – to symbol grupy wybuchowej. Gazy i opary podzielone są na cztery grupy: I (górniczą, oznaczającą możliwość wystąpienia metanu) oraz IIA, IIB oraz IIC, wybierane w zależności od minimalnej ilości energii, jakiej potrzeba by spowodować zapłon atmosfery wybuchowej. W grupie IIC znalazły się gazy o najwyższym niebezpieczeństwie wybuchu, np. wodór, acetylen i dwusiarczek węgla, natomiast w niższych kategoriach pojawiają się substancje mniej wybuchowe od powyższych (np. etylen, eter, gaz koksowniczy i cyklopropan dla kategorii IIB i propan, butan, benzen, aceton i amoniak dla grupy IIA).
- T5 – to oznaczenie klasy temperaturowej, niezwykle ważne dla gazów łatwopalnych. Dla każdej z klas przypisano maksymalną temperaturę zapłonu, począwszy od najwyższej dla klasy T1 (do 450°C), T2 (do 300 °C), T3 (do 200 °C), T4 (do 135 °C), T5 (do 100 °C) oraz T6 (do 85 °C).
Zredukuj ryzyko wystąpienia wybuchu lub pożaru w Twojej firmie, spełnij wymagania dyrektywy ATEX i zadbaj o odpowiedni poziom bezpieczeństwa. Pomoże Ci w tym jednostka certyfikująca Bureau Veritas – jej specjaliści czekają na Twój telefon.
